İnfluenza olarak da bilinen grip; burun, boğaz ve bazen akciğerleri enfekte eden influenza virüslerinin neden olduğu bulaşıcı bir solunum yolu hastalığıdır.1 Şiddetli olabilen baş ve vücut ağrıları, yorgunluk, boğaz ağrısı, ateş ve solunum sorunları grip belirtileri arasında sayılabilir. 2 Enfekte kişi öksürdüğünde veya hapşırdığında kolayca diğer bireylere bulaşabilen grip, dünyanın her yerinde yaygın olarak görülür. Çoğunlukla kendiliğinden geçen grip tedavisinde temel amaç, belirtileri hafifletmektir. Ancak ağır vakalar ve risk faktörleri olan kişiler, tıbbi bakıma ihtiyaç duyabilir. Grip olan kişiler istirahat etmeli ve bol sıvı tüketmeye dikkat etmelidir. 3 Bu yazıda sıklıkla merak edilen “Grip nezle farkı nedir?”, “Grip belirtileri kendini nasıl gösterir?” ve “Grip nasıl geçer?” gibi pek çok sorunun yanıtını ayrıntılı olarak bulabilirsiniz.
Grip Nedir?
Grip rahatsızlığı, pnömoni gibi ciddi hastalıklara ve yaşamı tehdit eden komplikasyonlara neden olabilen, oldukça bulaşıcı, solunum yollarının viral enfeksiyonu olarak tanımlanabilir. Grip her yaştan bireyi etkileyebilir ve genellikle öksürük ve hapşırık gibi virüs içeren damlacıkların solunması ile kişiden kişiye bulaşır. Sağlıklı çocuklarda ve yetişkinlerde gribe bağlı olarak hafif ila şiddetli semptomlar görülebilir. Bazı durumlarda grip, yaşamı tehdit eden komplikasyonlara neden olabilecek kadar ciddi olabilir. 5 Küçük çocukların, yaşlıların, gebelerin yanı sıra astım, diyabet, kalp ve akciğer hastalığı dahil olmak üzere risk faktörleri taşıyan kişiler, bronşit ve zatürre de dahil olmak üzere gribin ciddi komplikasyonları açısından yüksek risk altında sayılır. Bu nedenle risk faktörleri taşıyan bireylerin vakit kaybetmeden bir doktora başvurmaları önerilir. 7
Grip, genellikle nisan ayından eylül ayına kadar ortaya çıkan mevsimsel bir enfeksiyondur. Grip mevsimlerinin şiddeti ve süresi ise yıldan yıla değişir. 5 Çünkü grip virüslerinin farklı türleri zaman içinde mutasyona uğrar. Kişinin, onu enfekte eden grip virüsüne karşı bağışıklık geliştirmesine rağmen tekrar gribe yakalanmasının sebebi budur. 6 Gripten korunmanın en iyi yolu ise her yıl düzenli olarak grip aşısı yaptırmaktır. Grip aşıları gelecek mevsimde yayılması en muhtemel grip virüslerine karşı koruma sağlamak amacıyla yıllık olarak güncellenir. Aşı olmak için en iyi zamanın ise gribin henüz yayılmaya başladığı sonbahar mevsimidir. Ancak grip mevsimi boyunca da aşılama faydalıdır. Aşı, gribi engelleyebilir; tamamen engelleyemediği durumlarda ise ağır grip belirtileri olarak bilinen bazı semptomların ortaya çıkmasını önleyebilir. Farklı bir deyişle grip aşısı hastalığın şiddetini ve süresini azaltabilir ve ciddi komplikasyonları önleyebilir. 4
Grip Çeşitleri Nelerdir?
Grip ya da diğer bilinen adıyla influenza, çeşitli grip virüslerinin neden olduğu bulaşıcı bir solunum yolu enfeksiyonudur. Grip virüslerinin genel olarak A, B ve C olmak üzere üç farklı türü olduğu söylenebilir. A ve B tipi grip virüsleri, nüfusun %20'ye varan oranda burnunu çekmesine, çeşitli vücut ağrıları yaşamasına, öksürmesine ve yüksek ateş görülmesine neden olur. Tip C virüsü de gribe de neden olur ancak C tipi grip virüsüne bağlı olarak gelişen enfeksiyonda grip belirtileri çok daha az şiddetlidir. Bunun nedeni influenza C olarak da bilinen tip C virüsünün insanlarda da bulunmasıdır. Bu nedenle C tipi grip virüsleri çok fazla salgına da neden olmaz.6
Tip A grip virüsü ya da influenza A, yaygın grip salgınlarına neden olabilen bir türdür. Yaygın bir enfeksiyona yol açar ve ateşe, vücut ağrılarına, titremeye, yorgunluğa ve diğer semptomlara neden olabilir. 6 Tip A grip tehlikeli olabilir ve hastalık riskini artırdığı bilinir. A tipi virüsler alt tiplere ve suşlara göre kategorize edilir. İnfluenza A, influenza B'den daha hızlı mutasyona uğrar. Yabani kuşlar, kuş gribi olarak da adlandırılan A tipi virüsün doğal konakçılarıdır. Bu enfeksiyon aynı zamanda diğer hayvanlara ve insanlara da yayılabilir. Pandemiye yol açabilir nitelikte olabilir.8
Tip B grip virüsü genellikle A tipi grip virüsüne göre daha az şiddetli reaksiyona neden olur. B tipi grip enfeksiyonun doğal konakçısı insanlardır ve bu virüs suşlarının genetik yapısının değişmesi A tipine göre daha uzun sürdüğünden pandemiye yol açması beklenmez. A tipi enfeksiyonlardan çok daha yavaş mutasyona uğrayan bu grip; türlere göre kategorize edilse de alt türlere göre sınıflandırılmaz.6, 8
Tip C grip virüsü ya da influenza C virüsleri insanlarda da bulunur ancak A veya B tipine göre daha hafiftir. İnsanlar genellikle C tipi grip virüslerinden çok fazla hastalanmaz ve dolayısıyla C tipi grip virüsleri salgınlara neden olmaz.6
Grip Neden Olur?
Soğuk algınlığı ve grip sıklıkla karıştırılan iki farklı hastalıktır çünkü her ikisi de bazı benzer belirtilere sahiptir. Soğuk algınlığı genellikle yılda birkaç kez birçok kişiyi etkilerken grip, insanları genellikle birkaç yılda bir enfekte eder.10 Grip virüsleri, gribe yakalanan bir kişinin öksürmesi, hapşırması veya konuşmasıyla yayılır ve virüsler diğer insanların virüsleri soluduğu havaya yayılır. Bu virüsler kişinin burnuna, boğazına veya akciğerlerine girdiğinde çoğalmaya başlar ve hastalığa neden olur. Virüsler, bir kişinin üzerinde grip virüslerinin bulunduğu bir yüzeye dokunup ardından burnuna veya ağzına dokunmasıyla da yayılabilir.12 Gribe yol açan etkenlerin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:
Damlacık Yolu
Grip, grip virüsünün neden olduğu bir enfeksiyon hastalığıdır ve genellikle insanlar, enfekte bir kişi öksürüğünde veya hapşırdığında havaya saçılan küçük damlacıkları soluduklarında grip virüsü ile enfekte olurlar. 10 Bu aynı zamanda “Kişiden kişiye grip nasıl geçer?” sorusunun da yanıtı olabilir.
Temas
Ayrıca, virüs içeren bir nesneye dokunduktan sonra ağza, buruna ya da gözlere dokunmak da grip virüsünün sağlıklı kişiye bulaşmasına neden olabilir.10 Gümüş eşyalar, kapı kolları, kulplar, televizyonların uzaktan kumandaları, bilgisayar klavyeleri ve telefonlar gibi nesnelerden ellere bulaşabilir.6 Dolayısıyla grip kolaylıkla yayılır ve çok kısa sürede çok sayıda insanı etkileyebilir.10
Öpüşmek, Tokalaşmak
Grip öncelikle kişiden kişiye bulaşır. Grip olan biri hapşırırsa, öksürürse veya konuşursa ondan gelen damlacıklar havaya karışır. Bu damlacıklar buruna veya ağza temas ederse sağlıklı birey de hastalanabilir. Tıpkı sarılmak ve el sıkışmak gibi öpüşmek de sağlıklı kişinin enfekte kişiyle temas etmesine yol açar. Ayrıca yakınlaşmak, grip virüsünün havada bulunan damlacıkların da solunmasına neden olabilir. 11
Grip belirtileri genellikle hızlı bir şekilde ortaya çıkar. Virüsle temasa geçtikten yaklaşık 1 ila 7 gün sonra kişi kendini hasta hissetmeye başlayabilir. Çoğu zaman influenza grip belirtileri 2 ila 3 gün içinde ortaya çıkar. 10 Peki yetişkinlerde ve çocuklarda grip belirtileri nelerdir?
Grip Belirtileri Nelerdir?
Gribe yol açan A ve B tipi grip virüsleri, mevsimsel olarak büyük salgınlara yol açabilir. Tip C ise genellikle hafif şiddette solunum yolları belirtilerine yol açar. 6 Tiplerine göre grip belirtileri şu şekilde özetlenebilir:
A Tipi Grip Belirtileri
A tipi grip belirtileri arasında öksürük, burun akıntısı, burun tıkanıklığı, hapşırık, boğaz ağrısı, ateş, baş ağrısı, tükenmişlik, titreme, vücut ağrıları sayılabilir. Bazen influenza A semptomları kendi kendine geçebilir. Ancak semptomlar bir haftadan uzun süre iyileşmeden devam ederse doktora başvurulması önerilir. Bu tür grip vakaları tedavi edilmediğinde kulak enfeksiyonu, ishal, mide bulantısı, kusma, baş dönmesi, karın ağrısı, göğüs ağrısı, astım krizi, akciğer iltihaplanması, bronşit, kalp sorunları gibi pek çok farklı rahatsızlığa yol açabilir. 8
B Tipi Grip Belirtileri
B tipi grip belirtileri arasında ateş, titreme, boğaz ağrısı, öksürük, burun akıntısı, tıkanıklık hissi, hapşırık, tükenmişlik, kas ağrıları, vücut ağrıları, kusma, iştah kaybı, sayılabilir. Halk arasında boğaz hastalıkları olarak da bilinen solunum sorunları farklı sağlık sorunlarına da yol açabilir. İnfluenza B olarak da tanımlanan B tipi grip tedavi edilmediğinde akciğer iltihaplanması, bronşit, solunum yetmezliği, böbrek yetmezliği, miyokardit ve sepsis gibi önemli sağlık sorunlarına yol açabilir.9
Grip ilk başta burun akıntısı, hapşırma ve boğaz ağrısıyla birlikte soğuk algınlığı gibi görünebilir. Soğuk algınlığı genellikle yavaş başlar. Ancak grip hızla ortaya çıkma eğilimindedir. Grip virüsü ile enfekte olunduğunda kişi kendini genellikle çok daha kötü hisseder. Gribin yaygın semptomları genellikle ateşin yanı sıra kas ağrıları, titreme ve terlemeyi içerir. Baş ağrısı, kuru ve kalıcı öksürük, nefes darlığı, yorgunluk ve halsizlik, burun akıntısı, boğaz ağrısı, göz ağrısı, bademcik iltihabı, kusma ve ishal de grip belirtilerindendir. Fakat çocuklarda yetişkinlere göre daha sık görülür. 13
Çocuklarda Grip Belirtileri
Her yıl milyonlarca çocuk, gripten etkilenir. Beş yaşın altındaki çocuklar, grip belirtilerine özellikle duyarlıdır ve komplikasyon riski taşırlar. Çocuklarda ve bebeklerde grip belirtileri, genellikle şu şekillerde ortaya çıkabilir: 14
- Zatürre,
- Dehidrasyon,
- Kronik durumların, örneğin astımın kötüleşmesi,
- Beyin fonksiyon bozukluğu,
- Sinüs sorunları,
- Kulak enfeksiyonları.
Eğer beş yaşın altındaki çocuğunuzda mevsimsel grip belirtileri benzeri semptomlar görülüyorsa hemen bir sağlık kuruluşuna başvurmanız önemlidir. Grip belirtileri, diğer virüslerin neden olduğu enfeksiyonlarla karışabilir ve okul öncesi çocuklar ve bebeklerde grip tanısı koymak zor olabilir.14
Yetişkinlerde Grip Belirtileri
Grip, yetişkinleri de etkileyen bir hastalıktır. Yetişkinlerde grip belirtileri şu şekilde görülebilir:14
- Ani başlayan yüksek ateş,
- Baş ağrısı, kas ağrıları ve eklem ağrıları,
- Öksürük (genellikle kuru öksürük),
- Boğaz ağrısı,
- Burun tıkanıklığı ve burun akıntısı,
- Mide bulantısı, kusma veya ishal gibi mide semptomları,
- Kas ağrıları ve titreme,
- Tükenmişlik.
Grip, çoğu yetişkin için bir veya iki hafta içinde geçer. Ancak bazı yetişkinler, semptomlar ortadan kalktıktan sonra bile kendilerini uzun süre yorgun hissedebilirler. Bu nedenle, grip belirtileri gösteren bir yetişkinin dinlenmesi önemlidir.14 Peki grip nasıl geçer?
Grip Nasıl Geçer?
Grip belirtileri gösteren kişilerin sıklıkla sorduğu sorulardan biri de “Grip nasıl geçer?” şeklindedir. Grip belirtilerini hafifletmek için uygulanabilecek yöntemlerin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:
İstirahat Edin
Grip belirtileri ortaya çıktığında, işe veya okula gitmek yerine evde dinlenmeye odaklanın. Vücudunuzun virüsle savaşmasına fırsat verin. 6
Bol Sıvı Tüketin
Sıvı alımını artırın. Sadece su değil, meyve suları ve çorbalar da sıvı tüketimini artırmaya yardımcıdır. Sıvılar solunum sistemini nemli tutar ve öksürüğün yumuşamasına yardımcı olabilir.6
Nemlendirici Kullanın
Evinizdeki hava kuruysa bir nemlendirici kullanarak odayı nemlendirebilirsiniz. Nem, tıkanıklığı ve öksürüğü hafifletmeye destek sağlayabilir.6
Buharlı Banyo Yapın
Burnunuz tıkalıysa ve rahat nefes alamadığınızı düşünüyorsanız, buharlı bir banyo yapmak rahatlamanıza yardımcı olabilir. Kapıyı kapatıp sıcak suyun buharını soluyun.6
Doktora Başvurun
Grip tedavisi için doktora gidildiğinde hekimin reçete ettiği ilaçları kullanmak, “Grip nasıl geçer?” sorusunun anahtarı olabilir. Semptomlarınızın hafiflemesine yardımcı olmak için tuzlu burun spreyi, ağrı kesici, ateş düşürücü, balgam söktürücü, öksürük şurubu, boğaz pastili, antiviral içerikli diğer ilaçlar gibi pek çok farklı türde ilaç reçete edilebilir.6
Ciddi grip komplikasyonları açısından yüksek risk altındaysanız ve grip belirtileri gösteriyorsanız derhal doktorunuzla iletişime geçin. Antiviral ilaçlar semptomları azaltabilir ve hasta olduğunuz süreyi kısaltabilir. Ayrıca zatürre gibi ciddi grip komplikasyonlarını da önleyebilirler.12
Grip İçin Hangi Bölüme Gidilir?
Kişi gribe yakalandığında hastalığın yayılmasını önlemek için evde kalmalı ve doktora gitmek dışında diğer insanlarla temastan kaçınması önemlidir. Çoğu insanın grip belirtileri olduğunda bir doktora başvurmasına gerek yoktur. Bunun nedeni çoğu insanın grip açısından risk altında olmamasıdır. Ancak kendini kötü hissedenlerin ya da grip komplikasyonları açısından riskli olan bireylerin doktora görünmesi önemlidir. 10 Buna 65 yaş ve üzeri kişiler, (astım, diyabet veya kalp hastalığı gibi kronik hastalığı olan her yaştan kişiler, hamileler ve 5 yaşından küçük çocuklar da dahildir.16 Kişi doktora gitmeye karar verdiğinde ise enfeksiyon hastalıkları ya da dahiliye bölümü doktorlarına başvurabilir.
Ortalama Olarak Grip Kaç Gün Sürer?
Çoğu sağlıklı insan için grip rahatsız edici olsa da kısa süreli bir hastalıktır. Bağışıklık sisteminin çabası ile grip kendi kendine geçer. Bu sırada kişinin istirahat etmesi gribe iyi gelen çaylar gibi evde tedavi yöntemleri uygulaması belirtilerin hafiflemesine yardımcı olabilir. Grip belirtileri genellikle virüse maruz kaldıktan bir ila dört gün sonra ortaya çıkar ve grip ortalama 5 ila 7 gün sürer. Grip aşısı olan kişilerde semptomlar daha kısa sürebilir veya daha az şiddetli olabilir. Bazı kişilerde ise semptomlar daha uzun süre ile görülebilir. Alerjik grip belirtileri düzelse bile kişi bir süre daha kendini yorgun hissetmeye devam edebilir.15
Grip Kaç Günde Geçer?
Çoğu semptom 4 ila 7 gün içinde kaybolur. Öksürük ve yorgunluk hissi haftalarca sürebilir. Bazen ateş geri gelir. Bazı insanlar yemek yemek istemeyebilir. Grip astımı, solunum problemlerini ve diğer uzun vadeli (kronik) hastalıkları ve rahatsızlıkları daha da kötüleştirebilir.10
Grip Kuluçka Süresi Ne Kadardır?
Bir kişinin grip virüsüne maruz kalmasından ve gribe yakalanmasından; belirtilerin başlamasına kadar geçen süre ya da farklı bir deyişle grip kuluçka süresi ortalama 2 gündür. Ancak bu süre yaklaşık 1 ila 4 gün arasında değişebilir.16
Grip Bulaşıcılığı Kaç Gün Sürer?
Kişi hasta olduğunu bilmeden önce yani henüz semptomlar kişide çıkmadan önce hastalığı başka birine bulaştırabilir. Ancak gribin en bulaşıcı olduğu dönem, semptomlar görülmeye başladıktan sonraki ilk 3-4 gündür. Bazı durumlarda sağlıklı olan bazı yetişkinler, semptomların ortaya çıkmasından bir gün önce ve hastalandıktan sonraki beş ila yedi güne kadar başkalarına gribi bulaştırabilir. Küçük çocuklar başta olmak üzere bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, hastalığı başkalarına daha uzun süre ile bulaştırabilir. Dolayısıyla grip bulaşma süresi hakkında net bir zaman vermek mümkün değildir.16
Grip Bulaşıcılığı Ne Zaman Kaybeder?
Grip bulaşıcılığının sona ermesi, kişiden kişiye farklılık gösterir. Sağlıklı bireylerde grip; belirtilerin görülmesinden genellikle 3-4 gün sonra hastalığın bulaşıcılığı sona erer. Ancak bu süre kişinin genel sağlık durumuna ve yaşına göre farklılık gösterebilir.16
Grip Mide Bulantısı Yapar mı?
Kişi gribe yakalandığında genellikle kendini zaman içinde değil aniden kötü hissetmeye başlar. Yaygın olarak yüksek ateş, baş ağrısı ve kas ağrıları, öksürük, boğaz ağrısı ve yorgunluk gibi belirtilerin yanı sıra burun akıntısı veya tıkanıklığı, titreme, mide bulantısı veya kusma da görülebilir. Dolayısıyla gribin bazı bireylerde mide bulantısına yol açtığı söylenebilir.6
Grip Bel Ağrısı Yapar mı?
Grip, sırt ağrısına neden olabilen en yaygın hastalık türüdür. Soğuk algınlığı ile grip arasındaki ayırt edici işaretlerden biri, genellikle yalnızca griple ortaya çıkan kas ağrılarının varlığıdır. Vücudun istilacı grip virüsüne karşı verdiği bağışıklık tepkilerinin neden olduğu bu ağrılar, iyileşme sürecinin doğal seyri sırasında kendiliğinden geçer.17, 18, 19
Grip Olmamak İçin Ne Yapılmalıdır?
Her yıl grip mevsiminde kendinizi ve sevdiklerinizi korumanın en etkili yolu grip aşısı olmaktır. Mevsimsel grip aşıları, gelecek mevsim boyunca en yaygın görülecek olan grip virüslerine karşı koruma sağlar. Ancak hastalıkların yayılmasını engelleyen bazı iyi sağlık alışkanlıkları da grip gibi solunum yolu hastalıklarının bulaşmasını ve yayılmasını durdurmaya yardımcı olabilir. 20
Grip aşısı olmak kişinin kendisini ve sevdiklerini hastalıklardan korumanın önemli bir yoludur. Söz konusu grip olduğunda da sonbahar aylarında grip aşısı yaptırılması önerilir. Gelecek olan kış mevsiminde en etkili olması beklenen yaklaşık 4 farklı grip virüsüne karşı koruyuculuk sağlayabilen grip aşıları, grip olmamak için yapılması gerekenlerin başında yer alır.21
Grip, son derece bulaşıcı bir virüs olup kolayca yayılabilir. Bu virüsün yayılma yolları öksürme, hapşırma veya konuşma sırasında ortaya çıkan damlacıklarla sınırlı değildir. Aynı zamanda kontamine yüzeylere temas yoluyla da bulaşabilir. 2018 yılında gerçekleştirilen bir araştırma, insanların grip virüsünü sadece nefes alarak bile başkalarına aktarabileceğini gösterir. 22 Diğer bazı araştırmalar ise grip virüsünün kontamine olmuş tek bir kapı kolu veya masa yüzeyi yoluyla 2-4 saat içinde ofis çalışanlarının veya ziyaretçilerinin %40-60'ına bulaşabildiğini ortaya koyar. 23 Bu bulgular, işyerinde ve ortak kullanılan alanlarda hijyenin ve temizliğin ne kadar önemli olduğunun göstergeleri arasında yer alır. 2012'de yapılan araştırmalar, el hijyeni uygulamaları ve cerrahi maske kullanımının, gribin yayılmasını %10'a kadar azalttığını gösterir. 24 Bu önlemler, gribin yanı sıra diğer bazı solunum yolu virüslerinin yayılmasını azaltmaya yardımcı olabilir. Özellikle iş yerleri, okullar ve üniversite yurtları gibi toplu yaşam alanlarında kişisel hijyene daha fazla dikkat edilmesi önerilebilir. 21 Bu bağlamda yapılabileceklerin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:
Yakın Temastan Kaçının
Hasta insanlarla yakın temas kurmaktan kaçınmak, grip gibi bulaşıcı hastalıkların sağlıklı kişiye bulaşmasını önleyebilir. Kişi kendi hasta olduğunda ise diğerlerini de korumak için onlardan uzak durmak önemlidir. 20
Hasta Olduğunuzda Evde Kalın
Mümkünse, kişi hasta olduğunda işe gitmek, okula gitmek veya dışarıda olan işlerini halletmekten kaçınmalıdır. Bu, hastalığın başkalarına yayılmasını engellemeye yardımcı olur. Eğer toplum içine çıkılması gereken durumlar varsa maske kullanmak, hastalığın diğerlerine bulaşmasını önlemeye yardımcı olabilir. 20
Ağzınızı ve Burnunuzu Kapatın
Enfekte kişi öksürdüğünde ya da hapşırdığında ağzını ve burnunu bir peçete ile kapamalıdır. Bu, enfekte kişinin etrafınızdaki insanların hasta olmasını engelleyebilir. Grip virüsleri, grip hastaları öksürdüğünde, hapşırdığında veya konuştuğunda etrafa yayılan damlacıklar yoluyla bulaşır.20
Gözlerinize, Burnunuza ve Ağzınıza Dokunmaktan Kaçının
Grip virüsü, kişinin bir nesneye dokunması ile de bulaşabilir. Nesneye dokunduktan sonra kişinin gözlerine, burnuna ya da ağzına dokunması, hastalığın bulaşmasına yol açan önemli etkenler arasında sayılabilir. Bulunulan ortamda biri grip ise sık dokunulan yüzeyleri temizleyip dezenfekte etmek önemlidir.20
Sağlıklı Alışkanlıkları Uygulayın
Yeterince uyumak, fiziksel aktivite yapmak, stresi yönetmek, bol miktarda sıvı tüketmek ve besleyici gıdaları tüketmeye özen göstermek, bağışıklık sisteminin desteklenmesine yardımcı olur. Dolayısıyla tüm bunlar grip virüsünün kişiyi enfekte etmesini engelleyebilir. Bu aynı zamanda “Grip için ne iyi gelir?” sorusuna yanıt olarak da verilebilir.20
Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
